Soorten drogredenen

Wat zijn drogredenen?

Drogredenen zijn "fouten" die gemaakt worden in een argumentatie. Het is een reden of redenering die niet klopt, maar wel aannemelijk lijkt.

Het gebruik van zulke denkfouten leidt vaak tot ruzies, en gaat ten koste van de kwaliteit van allerlei overleg en beslissingen. Bovendien zijn drogredenen een vorm van geestelijk geweld, hoewel men zich daar vaak niet van bewust is. Ook racisme wordt vaak gevoed door drogredenen zoals onterechte generalisaties.

Soorten drogredenen

• Verkeerde verbanden leggen
• Overhaaste generalisatie
• Beroep op autoriteit
• Beroep op traditie
• Cirkelredenering
• Verschuiven van de bewijslast
• Argumenten uit de weg gaan
• Pragmatisch redeneren
• "Stok achter de deur"
• Persoonlijke aanval
• Jij ook-argument

Verkeerde verbanden leggen
In het verleden gebeurde A en daarna B. Een verkeerd verband leg je als je hieruit opmaakt dat als A gebeurt, dus B gebeurt.

Voorbeeld: Een collega zegt: "Vorige keer dat we op maandag vergaderden, duurde het drie uur. Ik wil dus niet meer op maandag vergaderen. Dan duurt het te lang."
Waarschijnlijk heeft de duur van de vergadering niets te maken met het gegeven dat de vergadering op maandag was. Misschien stond er wel veel op de agenda. Of er speelde iets anders.

=> Als de ander een verkeerd verband legt kun je twee dingen doen:
1. Een kritische vraag stellen: "Het verband dat je legt tussen de vergadering en de maandag, is mij wat te makkelijk. Zijn er geen andere redenen waarom die vergadering toen zo lang duurde?"
2.  Je kunt ook een tegenargument geven: "We hadden toen een overvolle agenda, omdat twee vergaderingen daarvoor waren afgezegd. Dat had weinig te maken met het feit dat het op maandag was."

Overhaaste generalisatie
Bij een overhaaste generalisatie beoordeel je een individu op de kenmerken van anderen uit de groep waarvan hij deel uitmaakt. De redenering is als volgt: als een deel van die groep dat doet, dan doen ze het allemaal.
Bijvoorbeeld in een sollicitatiecommissie: "Ik stel voor geen vrouw van rond de dertig aan te nemen, want die is binnen enkele maanden zwanger". Argument: "Weet je Carolien nog? Die was ook binnen een halfjaar met zwangerschapsverlof."

=> Een overhaaste generalisatie weerleggen:
1. Een kritische vraag stellen: "Als Carolien na een paar maanden zwanger was, geldt dat toch niet automatisch voor alle vrouwen rond de dertig?"
2. Een tegenargument geven. Bijvoorbeeld "We kiezen de beste kandidaat voor de functie, omdat je bij niemand honderd procent zekerheid hebt of hij of zij lang blijft of niet."

Voorbeeld:
Buitenlanders maken altijd ruzie, ik heb namelijk ruzie gehad met mijn buitenlandse buurman.
Mijn opa rookte als een ketter en is 98 jaar geworden, dus roken is helemaal niet ongezond.
Er is meer criminaliteit dan vroeger, want Jan is overvallen en bij Piet is er ingebroken.
Het is de afgelopen vijf jaar erg warm geweest, dus het klimaat verandert.

Beroep op autoriteit
Bij een autoriteitsdrogreden wordt ten onrechte een beroep gedaan op autoriteit.
Bijvoorbeeld: In een discussie over de verbetering van een machine in de fabriek zegt de productieleider: "Het is zo omdat ik het zeg. Ik werk hier al tien jaar, dus ik weet alles van die machine."
Het feit dat iemand er al tien jaar werkt, wil natuurlijk helemaal niet zeggen dat hij dus alles van die machine afweet. De discussie wordt nu afgedaan met een onterecht argument.

=> Wat kun je doen als de ander een autoriteitsdrogreden gebruikt?
Vragen om uitleg: "Kun je me uitleggen waarom het zo is?"
Of, terug in het hok wijzen: "Als je er alles van afweet, moet je toch met een betere argumentatie komen."

 Voorbeeld:
In de Bijbel staat dat X verboden is, dus X moeten we verbieden.
Condooms verergeren de verspreiding van aids, want dat zegt de paus.

Beroep op traditie
Als er een beroep wordt gedaan op traditie, wordt een mening of standpunt verdedigd met het argument dat het altijd al zo was. "Het lijkt me geen goed idee het nu anders aan te pakken. We doen het nu eenmaal al jaren zo."

=> Hoe kun je een argument dat gebruikt maakt van een beroep op traditie weerleggen?
Door op de onjuistheid van het argument te wijzen: "Dat is geen argument. Heb je argumenten die je standpunt onderbouwen?"
Met feiten en/of cijfers komen die het tegendeel bewijzen: "Dit is onderzocht. Uit de gegevens blijkt dat het wel degelijk effect heeft als we…."
Een kritische vraag stellen: "Hoe gaat het dan de afgelopen jaren? En wat was het resultaat?"

Voorbeelden:
Natuurlijk moeten leerlingen met pen en papier blijven werken, dit is altijd zo geweest.
Dit geneesmiddel werd al gebruikt in het oude Egypte/China/India.
Al meer dan 2000 jaar geloven mensen in God. Dan moet Hij wel bestaan
Wikipedia? Nergens voor nodig, we hebben hier sinds jaar en dag de Winkler Prins.

Cirkelredenering
Bij een cirkelredenering gebruik je je standpunt als argument. Je herhaalt je standpunt in andere woorden. Bijvoorbeeld: "Ik vind Mieke niet aardig, omdat ik haar niet mag."

=> Je kunt een cirkelredenering weerleggen door een kritische vraag te stellen: "Je zegt twee keer hetzelfde. Kun je zeggen waarom je haar niet mag?"

Voorbeeld: Nuttig is hetzelfde als er veel aan hebben

Verschuiven van de bewijslast
Het verschuiven van de bewijslast wordt vaak gebruikt als laatste redmiddel. Bij het verschuiven van de bewijslast wordt nog wel een mening gegeven, maar geen argument. De opponent die het er niet mee eens is, moet maar met een argument komen. Dit is geen juiste manier van argumenteren.

=> Wanneer je met een verschuiving van de bewijslast wordt geconfronteerd, kun je als kritiek leveren dat degene die een mening verkondigt, zelf ook met de argumenten moet komen!

Voorbeeld: Ik hoef hier geen reden voor te geven, geef jij zelf maar een reden waarom ik dat zou moeten doen.

Argumenten uit de weg gaan (intimidatie/vleierij)
Je kunt je mening of standpunt ook zo formuleren dat de toehoorder of lezer er eigenlijk niet tegenin kan gaan. Je weigert dan je mening te onderbouwen met geldige argumenten. De mening is dan zo geformuleerd dat de luisteraar de moed ontnomen wordt om er iets tegenin te brengen. De stelling wordt verdedigd door de ander bij voorbaat te intimideren: de intellectuele capaciteiten van de tegenstander worden betwijfeld.
Ook kan de spreken de luisteraar vleien en zo proberen een tegenaanval af te keren.

"Niemand met een beetje hersens ziet niet in dat..." of "iedereen weet toch dat...",  "jij als echte manager zal het met me eens zijn dat...". Het gebruik van deze drogredenen wordt ook wel 'ontduiken van bewijslast' genoemd. Je onderbouwt je mening niet en maakt het lastig voor de ander om er tegenin te gaan.

=> Je kunt dergelijke argumenten uit de weg gaan door een kritische vraag te stellen: "Je gaat me zo te snel. Welke gegevens onderbouwen jouw standpunt eigenlijk?" Of: "Wat heeft mijn functie met jouw mening te maken?"

Andere voorbeelden:
Een intelligente jongen als jij hoef ik niet te vertellen dat...
Ieder weldenkend mens zal het ermee eens zijn dat..."
Niemand twijfelt eraan dat...
Natuurlijk is het zo dat...
Jij bent zo'n slimme vent, jij wil dit probleem vast wel even voor me oplossen, hè?
Een mooie meid als jij heeft er vast geen bezwaar tegen dat ik een foto van je neem, toch?

Pragmatische redeneringen
Bij pragmatisch redeneren wordt een bijzaak tot hoofdzaak gemaakt. Door ongeldige argumenten te gebruiken, wordt de discussie over waar het werkelijk om gaat, omzeild.

Bijvoorbeeld: een collega functioneert niet goed en jij als manager wilt haar ontslaan. Een van je medewerkers brengt naar voren als tegenargument: "We hebben geen tijd om een nieuwe medewerker te werven en in te werken." Door een dergelijk praktisch argument naar voren te brengen, wordt de discussie verschoven van de kern van de zaak. In dit geval is dat het slecht functioneren van een collega.

=> Wat kun je doen als een ander pragmatisch redeneert?
Terugfluiten/bij de les halen: "Daar gaat het nu nog niet om. We doen dit even stap voor stap. We hebben het er nu over wat we doen met medewerkers die niet functioneren".
Een tegenargument geven en eventueel een standpunt op de pragmatische redering: "We hebben het nu druk omdat iemand niet functioneert. Als we niets doen dan blijft dat zo. We kunnen daarom beter op kortere termijn wat extra tijd uitrekken, dan hebben we op langere termijn weer meer ruimte."

"Stok achter de deur" (angst)
Hierbij wordt de mening niet ondersteund door een argument, maar door erop te wijzen dat de nare gevolgen voor de luisteraar het "niet waard zijn" (beroep doen op angst). De luisteraar heeft dus eigenlijk geen andere keuze dan de mening te accepteren. Laat je niet op de kast jagen door dit soort trucjes!

Voorbeeld:
Als jij je eten niet opeet, kan papa wel eens héél boos worden...

Vals dilemma
Een speciaal geval van deze drogreden is het "valse dilemma". Bij het valse dilemma wordt er gedaan of er slechts twee mogelijkheden zijn. Mogelijkheid A en mogelijkheid B. Ben je het niet eens met mogelijkheid A, dan ben je het automatisch eens met mogelijkheid B.

Voorbeeld: Als je geen dieren eet vindt je dat anderen dat ook niet mogen eten.

Persoonlijke aanval
Persoonlijke aanval op de tegenstander om zijn geloofwaardigheid in twijfel te trekken en zodoende ook zijn standpunt. Op de man spelen en niet op de bal.

Persoonlijke aanvallen zijn bijna altijd gericht op een van de volgende punten: iemands verleden, uiterlijk, religie, politieke voorkeur, persoonlijke omgeving.

Voorbeeld:
Jij hebt geen gelijk want jij bent lelijk.
Wat weet een dronkenlap zoals jij van politiek?

Jij ook-argument
Je ontzegt de ander recht van spreken vanwege zijn eigen gedrag, of uitspraken in het verleden. Dit is een specifieke vorm van de persoonlijke aanval. Het feit dat iemand niet naar zijn eigen stelling handelt, doet niets af aan de waarde van die stelling zelf.

Voorbeeld:
Ja ik weet dat ik vandaag te laat was, maar jij bent ook wel eens te laat!
Waarom zeg je dat ik beter niet kan stelen? Dat heb je zelf vroeger ook gedaan...
Jij zegt dat de mensheid een te grote ecologische voetafdruk zet. Maar waarom eet je dan zelf vlees?

________________________________________________________
Bronnen:
"Drogredenen herkennen en weerleggen".
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/politiek/84716-drogredenen-herkennen-en-weerleggen.html

"Drogreden"
http://nl.wikipedia.org/wiki/Drogreden#Argumentum_ad_ignorantiam_.28argument_van_de_onwetendheid.29

http://www.carrieretijger.nl/functioneren/professionele-vaardigheden/rationeel-denken/argumenteren